Prowadzenie fundacji rodzinnej daje wiele przewag, których osiągnięcie w ramach tradycyjnego dziedziczenia byłoby bardzo trudne, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwe.
Z prawnego punktu widzenia fundacja rodzinna ma status osoby prawnej, której funkcjonowanie jest szczegółowo uregulowane w ustawie oraz statucie.

Stabilność i bezpieczeństwo

Dzięki temu charakteryzuje się trwałością, przewidywalnością i może stanowić solidny fundament do gromadzenia oraz ochrony majątku rodzinnego. Jako samodzielny podmiot prawny fundacja występuje we własnym imieniu w obrocie gospodarczym i ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania, co ogranicza możliwość dochodzenia roszczeń przez wierzycieli wobec prywatnego majątku członków rodziny.

Wsparcie beneficjentów

Fundacja rodzinna może realizować świadczenia na rzecz beneficjentów, w tym samego fundatora, zapewniając im stabilne źródło dochodu niezależnie od ich sytuacji życiowej. Jednocześnie fundator zachowuje wpływ na kształt organizacji i zasady jej działania, także po swojej śmierci, jeśli przewidzi to w statucie. Co istotne, struktura majątkowa członków rodziny objętych fundacją pozostaje niejawna, co dodatkowo zwiększa poziom prywatności i bezpieczeństwa.

Wieloletnie planowanie rozwoju

Utworzenie fundacji rodzinnej umożliwia długoterminowe planowanie oraz zarządzanie ryzykiem z uwzględnieniem specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej. Dzięki temu możliwe jest konsekwentne realizowanie strategii obejmujących wiele pokoleń oraz wspieranie długofalowych celów rodziny – zarówno gospodarczych, jak i społecznych, takich jak działalność dobroczynna czy finansowanie edukacji i rozwoju beneficjentów.

Planowanie podatkowe

Fundacja rodzinna może również stanowić efektywne narzędzie planowania podatkowego. Dochody osiągane przez fundatora i beneficjentów są opodatkowane podatkiem PIT, ale są zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Sama fundacja korzysta natomiast ze zwolnienia z podatku CIT. Przekazanie świadczeń lub mienia beneficjentom jest objęte podatkiem dochodowym od osób fizycznych, przy czym wysokość stawki zależy od stopnia pokrewieństwa danej osoby z fundatorem.

Kumulacja majątku

Aktywa zgromadzone w fundacji rodzinnej nie przechodzą na własność beneficjentów. Fundacja nie ma wspólników, a obowiązujące przepisy pozwalają wyłączyć należące do niej składniki majątkowe z roszczeń o zachowek. W efekcie takie rozwiązanie sprzyja utrzymaniu i pomnażaniu majątku w obrębie jednej struktury przez długie lata.

Fundacje rodzinne w Polsce – rozwój i planowane zmiany

Fundacje rodzinne funkcjonują w Polsce od połowy 2023 roku. Do marca 2025 roku w rejestrze pojawiło się ponad 2200 takich instytucji, a sąd prowadzący rejestr fundacji rodzinnych rozpatruje miesięcznie około stu nowych wniosków. Już w lutym 2025 roku liczba złożonych wniosków o rejestrację przekroczyła 3500. Dane te wyraźnie wskazują na rosnące zainteresowanie fundacjami rodzinnymi, zwłaszcza wśród przedsiębiorstw rodzinnych. Choć pierwotnym celem ich wprowadzenia było zapewnienie narzędzia sukcesji, w praktyce fundacje zaczęto wykorzystywać również jako instrument optymalizacji podatkowej. W związku z tym Ministerstwo Finansów zapowiedziało zmiany w przepisach, które mają na celu zachowanie pierwotnych założeń instytucji i ograniczenie jej nadużywania do celów niezgodnych z intencją ustawodawcy.

Istota fundacji rodzinnej

Fundacja rodzinna stanowi osobę prawną wpisywaną do rejestru fundacji rodzinnych. Nie ma statusu spółki handlowej, ale nie zalicza się też do organizacji pozarządowych trzeciego sektora. Jej podstawowym zadaniem jest umożliwienie przeprowadzenia sukcesji zgodnie z wolą fundatora, z pominięciem ustawowych zasad dziedziczenia. Dzięki odpowiedniej strukturze fundacja pozwala zarówno na świadome zarządzanie majątkiem, jak i na uniknięcie jego rozdrobnienia wskutek ewentualnych sporów w rodzinie.

Preferencje podatkowe

Obecnie fundacje rodzinne korzystają z szeregu przywilejów podatkowych, które czynią je atrakcyjnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców chcących ograniczyć obciążenia fiskalne. W szczególności:

  • świadczenia przekazywane beneficjentom oraz mienie wypłacane po likwidacji fundacji są zwolnione z podatku od spadków i darowizn,
  • fundacja rodzinna nie płaci podatku CIT, z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych,
  • instytucja ta nie podlega obowiązkowi opłacania składki zdrowotnej ani daniny solidarnościowej,
  • beneficjenci mogą być zwolnieni z podatku PIT – jego wysokość zależy od stopnia pokrewieństwa z fundatorem i wynosi odpowiednio 0%, 10% lub 15%,
  • zysk z działalności fundacji jest opodatkowany dopiero w momencie wypłaty świadczenia beneficjentowi.

Z powyższych rozwiązań jasno wynika, że ustawodawca zamierzał zminimalizować obciążenia publicznoprawne nakładane na fundacje rodzinne.

Nadużycia i zapowiedź zmian

Zdaniem Ministerstwa Finansów część podmiotów wykorzystuje jednak fundacje rodzinne w sposób sprzeczny z ich przeznaczeniem – głównie w celach agresywnej optymalizacji podatkowej. W ocenie resortu takie praktyki zagrażają pierwotnemu celowi ustawy, jakim było stworzenie bezpiecznego narzędzia do sukcesji majątku rodzinnego. W komunikacie z 8 sierpnia 2025 roku Ministerstwo Finansów zapowiedziało zmiany mające na celu „uszczelnienie systemu podatkowego oraz ochronę instytucji fundacji rodzinnej przed nadużyciami, przy jednoczesnym zachowaniu jej atrakcyjności i funkcjonalności dla rzetelnych podmiotów”. Planowane regulacje mają ograniczyć m.in. możliwość wykorzystywania fundacji rodzinnych do działań o charakterze inwestycyjnym, w tym w zakresie najmu nieruchomości czy udzielania pożyczek, co ma zapobiec traktowaniu tych podmiotów jako wehikułów czysto podatkowych.