Analiza dyrektywy CSRD, która zastępuje NFRD (Non-Financial Reporting Directive), oraz jej wpływ na obowiązki przedsiębiorstw w zakresie raportowania działań ESG.
Wprowadzenie
W listopadzie 2022 roku Unia Europejska przyjęła Dyrektywę CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która zastępuje dotychczasową Dyrektywę NFRD (Non-Financial Reporting Directive). Nowa dyrektywa ma na celu rozszerzenie i uszczegółowienie wymagań dotyczących raportowania zrównoważonego rozwoju, w szczególności w obszarze ESG (Environmental, Social, and Governance). Dyrektywa CSRD wprowadza nowe obowiązki dla przedsiębiorstw dotyczące raportowania działań ESG, a także wpływa na funkcjonowanie audytorów, którzy będą odpowiedzialni za weryfikację tych raportów.
Zmiany wprowadzone przez Dyrektywę CSRD
CSRD wprowadza szereg istotnych zmian w porównaniu z poprzednią Dyrektywą NFRD. Główne z nich to:
- Rozszerzenie zakresu podmiotowego:
Dyrektywa CSRD obejmuje znacznie większą liczbę podmiotów niż NFRD. Obowiązek raportowania zostaje nałożony na wszystkie duże przedsiębiorstwa, zarówno te notowane na giełdzie, jak i nienotowane, a także na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), które są notowane na giełdzie.
Istotnym aspektem zmiany będzie konieczność ujawnienia przez firmy całego łańcucha powiązań z partnerami biznesowymi, takimi jak dostawcy czy podwykonawcy, w ramach raportowania. Z perspektywy biznesowej, dla przedsiębiorstw funkcjonujących na dużą skalę, w tym również na rynkach międzynarodowych, bardziej korzystna wydaje się współpraca z podmiotami, które dobrowolnie stosują się do wytycznych dyrektywy CSRD i posiadają przygotowane niezbędne dane dotyczące ESG związane z ich działalnością.
Natomiast samo raportowanie informacji niefinansowych zgodnie z dyrektywą CSRD będzie obowiązywać od:
- Obowiązek sporządzenia raportu za rok 2024 w odniesieniu do roku 2023 złożony w roku 2025 będzie obowiązywał duże spółki, które aktualnie tworzą raporty w oparciu o dyrektywy NFRD;
- Obowiązek sporządzeniu raportu za rok 2025 w odniesieniu do roku 2024 złożony w roku 2026 dotyczy dużych spółek, które dotychczas nie tworzyły raportów w oparciu o dyrektywy NFRD, a które zatrudniających ponad 250 osób lub posiadających 40 mln euro obrotu lub posiadających ogółem 20 mln euro aktywów, tj. wszystkie pozostałe duże jednostki notowane i nienotowane na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz pozostałe duże grupy kapitałowe (czyli wszelkiej wielkości jednostki dominujące dużych grup kapitałowych).
- Małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 10 pracowników obowiązkiem tym zostaną obarczone od 2027 w raporcie za rok 2026;
- W 2029 r. obowiązek raportowania za rok 2028 będzie dotyczyć również przedsiębiorstw z państw spoza UE, które będą generować ponad 150 mln euro obrotu oraz będą mieć na terenie UE co najmniej jedną jednostkę zależną lub jeden oddział.
- Szczegółowość raportowania:
CSRD wprowadza bardziej szczegółowe wymogi dotyczące raportowania. Przedsiębiorstwa będą musiały raportować na podstawie standardów raportowania, które mają być opracowane przez Europejską Radę ds. Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (EFRAG). Raporty mają obejmować szczegółowe informacje na temat strategii ESG, celów, ryzyk, polityk i wyników.
- Zasada „Double Materiality”:
Dyrektywa wprowadza koncepcję podwójnej istotności („double materiality”), która wymaga od przedsiębiorstw raportowania zarówno o wpływie ich działalności na kwestie ESG („impact materiality”), jak i o wpływie kwestii ESG na ich działalność finansową („financial materiality”). To oznacza, że firmy muszą uwzględniać nie tylko zewnętrzne efekty swoich działań, ale także jak zmiany klimatyczne, prawa człowieka czy kwestie społeczne wpływają na ich działalność gospodarczą.
- Cyfrowe raportowanie:
CSRD nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek cyfrowego raportowania w formacie zgodnym z Europejskim Jednolitym Formatem Raportowania (ESEF). Ma to na celu ułatwienie porównywalności i dostępności danych.
- Wpływ Dyrektywy CSRD na przedsiębiorstwa
Wprowadzenie Dyrektywy CSRD oznacza dla przedsiębiorstw szereg nowych obowiązków, które mogą wiązać się z różnymi wyzwaniami:
Sankcje prawne
Przedsiębiorstwa będą musiały ponieść znaczne koszty związane z dostosowaniem się do nowych wymogów raportowania. Koszty te obejmują zarówno stworzenie odpowiednich systemów zbierania danych ESG, jak i zatrudnienie ekspertów ds. zrównoważonego rozwoju oraz audytorów. Firmy, które nie będą w stanie sprostać wymogom CSRD lub które będą raportować nierzetelne dane, mogą narazić się na ryzyko sankcji prawnych.
Na gruncie polskiego ustawodawstwa na ten moment nie wprowadzono odrębnych regulacji przewidujących kary za niespełnienie obowiązku raportowania ESG. Materia ta podlega kontroli na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości, gdzie w art. 79 ustawodawca przewidział karę grzywny w wysokości od 100 zł do 1 080 000 zł lub karę pozbawienia wolności od miesiąca do lat 15, zgodnie z przepisami kodeksu karnego.
- Zwiększona złożoność zarządzania:
Zintegrowanie kwestii ESG z codziennym zarządzaniem przedsiębiorstwem będzie wymagało przeszkolenia kadr, zmiany procesów wewnętrznych i dostosowania strategii biznesowej. Dostosowanie strategii biznesowej będzie kluczowe, aby włączyć te cele w długoterminowy plan rozwoju firmy. Dla przedsiębiorstw, które wcześniej nie miały do czynienia z zarządzaniem kwestiami zrównoważonego rozwoju, proces ten może być szczególnie wymagający, ponieważ będzie wymagał zmiany dotychczasowego sposobu myślenia, kultury organizacyjnej oraz integracji nowych praktyk i standardów.
- Wyzwania dla audytorów
Wraz z obowiązkiem raportowania ESG pojawił się również nowy wymóg dotyczący sporządzania quasi sprawozdania z zakresu zgodności działań przedsiębiorstwa z dyrektywami UE, tzw. atestacja.
Atestacja w kontekście Dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) odnosi się do procesu weryfikacji i potwierdzenia prawdziwości i zgodności informacji zawartych w raportach zrównoważonego rozwoju (ESG) przez niezależny podmiot zewnętrzny. Proces atestacji ma na celu zapewnienie, że przedsiębiorstwa rzetelnie i zgodnie z obowiązującymi standardami przedstawiają dane dotyczące swoich działań środowiskowych, społecznych i związanych z ładem korporacyjnym.
Zatem atestacja jest usługą zupełnie odmienną od badania sprawozdania finansowego i wymaga zupełnie innego przeszkolenia oraz kwalifikacji audytora do wykonania badania. Obecnie istnieje ograniczona liczba standardów audytowych dotyczących raportów ESG. Audytorzy będą musieli polegać na nowych wytycznych opracowywanych przez organy unijne, co może prowadzić do początkowych trudności w interpretacji i stosowaniu tych standardów.
Powyższe staje się kontrowersyjne, ponieważ zgodnie z zaprezentowanym przez Ministerstwo Finansów projektem ustawy to kierownik jednostki byłby odpowiedzialny za zawarcie umowy o atestację sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju tylko z firmą audytorską wybraną przez radę nadzorczą do przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego.
Podsumowanie
Dyrektywa CSRD stanowi duże wyzwanie dla wielu firm Unii Europejskiej. Nowe wymogi raportowania ESG, które będą obowiązywać przedsiębiorstwa, stanowią zarówno szansę na poprawę zarządzania kwestiami środowiskowymi, społecznymi i związanymi z ładem korporacyjnym, jak i wyzwanie związane z kosztami, zarządzaniem ryzykiem oraz dostosowaniem operacyjnym. Zarówno przedsiębiorstwa, jak i audytorzy, muszą przygotować się na nowe obowiązki i potencjalne zagrożenia, aby sprostać wymaganiom dyrektywy CSRD i zapewnić jej skuteczne wdrożenie.